سامانه کارت بلیط الکترونیک (AFC)

سیستم AFC

سیستم جمع آوری خودکار کرایه AFC (Automatic Fair Collection) به مجموعه ای از سامانه های سخت افزاری و نرم افزاری گفته می شود که در سیستم های حمل ونقل شهری برای تسهیل در پرداخت های خرد کرایه استفاده می شود. موارد کاربرد متداول آن معمولا در مترو، اتوبوسرانی، تاکسیرانی، کرایه دوچرخه و پارکینگ هستند. مبلغ تراکنش در این سیستم ها معمولا پایین است. برای سرعت عمل، کاهش هزینه های تراکنش و عدم اختلال در صورت مشکل در زیر ساخت های ارتباط، این سیستم ها به شکل offline عمل می کنند. عمل تسویه بین استفاده کنندگان در بازه های زمانی مثلا انتهای هر روز انجام می شود. البته در مترو به دلیل وجود زیر ساخت های شبکه ای مناسب، تراکنش ها به طور ONLINE با سرور چک می شوند. در AFC هر یک از شرکتهای متولی مثلا تاکسیرانی، یک پذیرنده نامیده می شود.
در ایران در سال 1377 بنا به درخواست شرکت متروی تهران به مدیریت آقای مهندس محسن هاشمی و در راستای راه اندازی اولین متروی ایران که تهران فلکه دوم صادقیه و کرج را به هم وصل می کرد، شرکت دنیای پردازش اقدام به راه اندازی سیستم AFC کرد. در آن زمان کارتهای بارکد به مردم ارائه می شد و هر شب داده ها از گیتها جمع آوری و با پردازش مبالغ، اعتبار همه کارت ها مجددا به دستگاه ها ارسال میشد.
با توسعه خطوط مترو و نیاز به تکنولوژی روز، در سال 1380 اولین سیستم کارت بلیت با کارت مایفر با دستگاه¬های PW4000 که توسط دنیای پردازش و تولید داخل بودند، در متروی تهران نصب شدند. کارتهای مایفر دارای حافظه هستند که می¬توانند مبلغ اعتبار کارت را نگهداری کنند.
برای افزایش امنیت کارت¬ها، شرکت دنیای پردازش برای هر کارت رمز متغیر دسترسی بر اساس سریال کارت (در واقع SAM نرم افزاری) در نظر گرفت تا امکان تقلب در کارت¬ها به حداقل برسد. رمز متغیر از جمله ویژگیها و مزایای محصول شرکت دنیای پردازش به رقبایی بود که بعدا وارد این حوزه شدند. در سیستم¬های تولیدی شرکت، الگوریتم¬های هوشمندی برای بازیابی خرابی مقدار اعتبار کارت در نظر گرفته شدند.
در سال 1382، کارتخوان مایفر دستگاه نیز برای اولین بار در ایران توسط دنیای پردازش به تولید صنعتی رسید تا ضمن بومی شدن تکنولوژی و کاهش ارزبری، امکان هوشمند تر شدن کارتخوان فراهم شود.
با توسعه این سیستم، در سال 1385پیست اسکی دیزین به گیت¬ها و AFC تجهیز شد که در دمای منهای 30 درجه کار می¬کردند.
در سال 1387 نسل جدید سخت افزارهای PW9000 در اتوبوسرانی بیرجند بهره برداری شد. در این نسل در هر اتوبوس یک دستگاه کنسول راننده و دو دستگاه ولیدیتور برای دربهای عقب و جلو و نیز یک چاپگر برای بلیت¬های تک سفره در نظر گرفته شد و کارکرد رانندگان (تعرفه زنی) با زدن کارت پرسنلی رانندگان روی کنسول محاسبه شد.
در سال 1388 سخت افزار PW9000 براساس تجارب بهبود یافته و مسائلی مانند الکترواستاتیک چادر بانوان ایرانی و فیلتر الکتریکی بهبود یافته برای جلوگیری از آسیب نوسانات برق، در اتوبوسرانی شهر ارومیه به کار گرفته شد. از همان زمان پیشرفته ترین ساختار تخفیفات موجود در ایران براساس نوع کارت، زمان استفاده و نواحی در کارت، سخت افزار و نرم افزار لحاظ شد که هنوز هم در ایران بی رقیب می¬باشد. همچنین در کنار AFC، سیستم CarPC (GPS) برای مدیریت ناوگان و همچنین مدیریت چند رسانه¬ای صوت (اعلام ایستگاه) و مولتی مدیا (برای امکان تبلیغات درون اتوبوس ) به طور سازگار با AFC تعبیه و به کار گرفته شد.
سال 1389 نقطه عطفی برای AFC بود که در آن کل ناوگان اتوبوس شهر اصفهان تجهیز به AFC شد. تجارب غنی شرکت به همراه سیاست¬های مناسب شهرداری و اتوبوسرانی منجر به یکی از موفق ترین پروژه‏های AFC در اتوبوسرانیهای ایران شد.
مدل PW9200 با اصلاحاتی برای کاهش هزینه¬های نگهداری و افزایش کارایی در سال 1392 ارائه و در اتوبوسرانیها به کار گرفته شد.
شرکت دنیای پردازش با بیش از20 سال تجربه AFC، اولین شرکت AFC در ایران است که با توانمندی هرچه بیشتر به توسعه سیستم های خود ادامه داده و با تجربه غنی افرادی که از روز اول در این پروژه¬ها مشارکت داشته اند، اقدام به تولید سیستم¬های نوین از جمله نرم افزار تحت وب با امکان پذیرندگان کارت¬های شهروندی مختلف و همچنین سخت¬افزارهای نسل نوین PW9200 با امکان Desfire، NFC و QR CODE READER که همگی تولید داخل هستند، نموده است. این سیستم¬های نوین از سال 1398 در اختیار شهرداری¬ها، مترو، اتوبوس¬رانی و تاکسیرانی قرار گرفته است.
در حال حاضر محصولات AFC دنیای پردازش، دانش بنیان می باشند.
نکات مهمی که در انتخاب یک سیستم AFC مناسب باید مدنظر قرار گیرد عبارتند از:
1. داشتن تیم فنی با تجربه و با سابقه برای تولید، نصب و استقرار
2. تولید داخل و عدم وابستگی به تکنولوژی خارجی برای امکان بومی سازی، سفارش سازی و نگهداری سخت افزار و نرم افزار
3. امکان کارتخوان NFC برای نسل نوین کاربرد موبایلی و QR Code برای بلیت¬های تک سفر
4. کاهش هزینه¬های نرم افزار در شهرهای متوسط و کوچک با امکان ارائه خدمات ابری و حذف نیاز به سرور و پرسنل IT در شهرداری¬ها
5. در نظر گرفتن سازگاری با کارت¬های شهروندی مختلف برای دادن امکان انتخاب به شهرداری¬ها برای کار با بانک¬های مختلف و امکان تسویه بین آن¬ها برای رومینگ بین شهری

در راستای اجرای خدمات الکترونیکی در سطح کشور طرح کارت بلیط الکترونیک جهت استفاده در ناوگان اتوبوسرانی شهری با اهداف زیر توسط کارشناسان ایرانی طراحی و ساخته شده است :
1. جلوگیری از چاپ غیر قانونی بلیت
2. جلوگیری از فروش مجدد بلیت هایی که توسط رانندة اتوبوس باطل نشده است.
3. تغییر خودکار قیمت بلیت بدون هزینه های چاپ مجدد، با ایجاد برنامه ریزی الکترونیکی در دستگاههای کارتخوان
4. سرعت عمل در تبادلات مالی و حذف اسکناس و مشکلات پول خرد
5. حذف ضایعات فراوان کاغذ که یک سرمایه ملی است.
6. قابل برنامه ریزی بودن نرخ متفاوت مسیر ها یا کاربری های اعتباری
7. امکان آمارگیری دقیق و علمی ازتعداد مسافرین هر مسیر (یا کاربران هر کاربرد) و در نتیجه اصلاح توزیع امکانات نظیر اتوبوس ها در مسیر های مختلف شهری
8. امکان آمارگیری از نحوه عملکرد ارائه کنندگان خدمات (نظیر رانندگان اتوبوس) و در نتیجه ایجاد سیستم منطقی دریافتی و تشویقی
9. بالابردن امنیت در دریافت هزینه های خدمات و فروش کالا
10. انتقال بلیط به گیشه‌ها
11. فروش بلیط در گیشه‌ها
12. کاهش اعتبار در اتوبوس‌ها
13. کنترل ورود مجاز مسافرین به اتوبوس توسط بازرس
14. کنترل ساعات کار و کارکرد روزانة راننده
15. کنترل آمار خرید گیشه‌ها
16. کنترل حضور گیشه‌داران
17. گزارشگیری متنوع بر اساس ترافیک خطوط مختلف اتوبوسرانی در دو لایة مدیریتی و عملیاتی
18. پوشش عملکرد فعلی مسؤولین خطوط اتوبوسرانی